नेपालमा बाडिपोहिरोका कारण रु १७ अर्बभन्दा बडिको क्षति

अर्जुन थापा रुपन्देही= प्राकृतिक विपत्तिले कसरी पिरोल्छ र दुःख दिँदो रहेछ भन्ने उदाहरण बनेको छ, यही असोज ११ र १२ गतेको अविरल वर्षापछि आएको बाढी र पहिरो । किसानको पाक्न लागेको धान बाली नष्ट भयो । तरकारी नष्ट भयो । सहजै यात्रा गर्ने राजमार्गहरु क्षतिग्रस्त भए । बस्ती बगे । थातथलो बग्यो । पशुचौपायाले अकालमा ज्यान गुमाए । बाढीकै कारण कैयौँको लगानी क्षणभरमा नष्ट भयो ।

नेपाली समाजमा एउटा भनाइ लोकप्रिय छ- विपत्ति बाजा बजाएर आउँदैन । तर यस पटकको अविरल वर्षापछिको बाढीपहिरो नेपालीका लागि बाजा बजाएर आएभन्दा पनि चर्को भयो । चाडबाडको सम्मुखमै क्षतिग्रस्त भएको वीपी राजमार्ग पूर्ववत् अवस्थामा कहिले सञ्चालनमा आउने हो ठेगान छैन । पृथ्वी र त्रिभुवन राजमार्गको अवस्था उस्तै छ ।

बाढीका कारण र प्रभाव
नेपाली समाजमा भनिन्छ, “विपत्ति बाजा बजाएर आउँदैन,” तर यो बाढी र पहिरो ताजगीसँगै आएको विपत्ति हो। चाडबाडको समयमा वीपी राजमार्गको स्थिति अत्यन्त नाजुक भएको छ, जसको पूर्ववत् अवस्थामा फर्कने प्रक्रिया कहिल्यै सुनिश्चित छैन। काठमाडौंको खाद्यान्न गोदामका रूपमा चिनिएका कालीमाटी र बल्खु बजार अझै नियमित सञ्चालनमा आउन सकेका छैनन्।

जल तथा मौसम विज्ञान विभागले भनेका अनुसार, बल्खु, नख्खु, वाग्मतीका किनार र भक्तपुरका नदीहरू पूर्ववत् अवस्थामा फर्कनका लागि अझै धेरै समय लाग्ने छ। प्रारम्भिक विवरण अनुसार, बाढी र पहिरोका कारण १७ अर्ब रुपैयाँ बराबरको क्षति भएको छ, र यो संकलन जारी रहने हुँदा यो आंकड़ा अझै बढ्न सकने अनुमान लगाउन सकिन्छ।

प्रभावित जिल्लाहरू
सरकारका मुख्य सचिव एकनारायण अर्यालका अनुसार, बाढी र पहिरोले २१ जिल्लालाई प्रभावित बनाएको छ। विशेष गरी काभ्रेपलाञ्चोक, ललितपुर, धादिङ, काठमाडौं, सिन्धुपाल्चोक, सिन्धुली र मकवानपुर जिल्लामा ठूलो क्षति पुगेको छ।
मकवानपुरको इन्द्रसरोवर-३ मा रहेको वत्सलादेवी माविमा अध्ययनरत ६ विद्यार्थीको ज्यान गएको छ। पहिरोले पुरिँदा विभिन्न जिल्लाका तीन बालकले पनि ज्यान गुमाएका थिए ।

भौतिक क्षति
बाढीले सर्वाधिक समस्यामा वीपी राजमार्ग परेको छ। बाढी र पहिरोका कारण २ अर्ब ५२ करोडको क्षति भएको छ, जसमा पाँचवटा पक्की पुल र दुईवटा बेलिब्रिजको क्षति समावेश छ। हालसम्म २२४ जनाको मृत्यु भएको छ भने २४ जना अझै बेपत्ता छन् र १५८ जना घाइते छन्।

कृषि क्षेत्रमा करिब ६ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको क्षति भएको प्रारम्भिक तथ्यांकले जनाएको छ । ५८,४७६ हेक्टरमा लगाइएको धानबाली र २६,२०५ पशुपन्छीमा क्षति पुगेको छ। खानेपानी, सडक पूर्वाधार र ऊर्जा क्षेत्रमा पनि ठूलो क्षति भएको छ। तथ्यांकले बताएको छ ।

राहत र उद्धार कार्य
सरकारले ३०,७३१ सुरक्षाकर्मीलाई उद्धार कार्यका लागि परिचालन गरेको छ। बाढी र पहिरोमा मृत्यु भएका र बेपत्ता नागरिकका परिवारलाई राहत वितरण सुरु गरिएको छ। बाढी र पहिरोबाट प्रभावित सडक र पुलहरूलाई शीघ्र मर्मत र सञ्चालनमा ल्याउने तयारी गरिएको छ।
सरकारले विपद्को समयमा आवश्यक वस्तुको कृत्रिम अभाव, मूल्यवृद्धि र कालोबजारी नियन्त्रणका लागि कडा नीति लागू गर्ने घोषणा समेत गरेको छ।

यो विपत्ति नेपाली समाजको लागि एक ठुलो पाठ हो। भविष्यमा यस्ता विपत्तिहरूलाई रोक्न र समाना गर्नको लागि उचित पूर्वाधार र योजना बनाउन आवश्यक छ। बाढी र पहिरोले जीवन र भौतिक संरचनामा ठूलो क्षति पुर्याएको छ, जसलाई सम्झनु र यसबाट सिक्नु आवश्यक देखिन्छ बारम्बार नेपाली लाइ प्रकृतिले यति ठुलो क्षेत बिक्षेद गर्दा पनि सरकार परिवर्तन भय जस्तै बिकास र पुर्वाधार बिकाश हुन नसक्नु नेपाली जन्ताको लागि र नेपालको लागि दु:खद प्रस्थिति हो ।